Lucy Dean
Phạm Hoài Nam phỏng dịch
Tổ chức Hồi giáo cực đoan Taliban vừa chiếm được Kabul vào hôm thứ Hai 16/8, chỉ hai tháng sau khi Hoa Kỳ tuyên bố rút quân khỏi đất nước này.
Tốc độ tiến quân của Taliban khiến cho tất cả mọi người ngạc nhiên sau khi Hoa Kỳ và các đồng minh bao gồm Úc dành ra 20 năm qua để huấn luyện 300,000 lực lương an ninh Afghanistan, hy vọng là họ có thể ngăn chận nhóm khủng bố này lên nắm quyền.
Nhưng ước muốn đã không trở thành hiện thực và bây giờ các chiến binh Taliban đang vào dinh tổng thống ở Kabul – một thất bại về chiến lược của Mỹ và sức mạnh của tổ chức khủng bố này trở thành quá rõ.
Sau khi biến cố này xảy ra nhiều người đã đặt câu hỏi: Bằng cách nào một tổ chức chỉ có 75,000 binh sĩ đã đánh bại lực lượng an ninh của Afghanistan trong khoảng thời gian quá ngắn và làm thế nào họ kiếm được nguồn tiền để tồn tại trong 20 năm qua?
Nguồn lợi tức của Taliban lên đến 2.2 tỉ Úc kim mỗi năm
“Nguồn tài chánh chính yếu của Taliban vẫn là các hành vi phạm pháp bao gồm vận chuyển ma túy, sản xuất thuốc phiện, tống tiền, bắt cóc để đòi tiền chuộc, khai thác khoáng sản, thu thuế từ các vùng Taliban kiểm soát hoặc có ảnh hưởng,” bản báo cáo Liên Hiệp Quốc (LHQ) về nguồn tài chánh của tổ chức Taliban phát hành vào tháng 6 năm nay cho biết.
Tất cả những chi tiết trong bản báo cáo này được cung cấp bởi các thành viên quốc gia của LHQ (UN member states). Nó cũng cho thấy tổ chức này nhận được sự hỗ trợ về tài chánh theo dạng đóng góp (donation) từ các cá nhân giàu có và các mạng lưới từ thiện tư nhân (network of non-governmental charitable groups).
Khó có thể biết một cách chính xác, nhưng có thể ước lượng lợi tức hàng năm của Taliban từ 300 triệu Mỹ kim (400 triệu Úc kim) đến 1.6 tỉ USD (2.2 tỉ AUD).
Số tiền khổng lồ này có lẽ khá chính xác bởi vì chính Mullah Yaqood, lãnh tụ và cũng là con trai của người thành lập tổ chức Taliban, Mullah Mohammad Omar, xác nhận lợi tức hằng năm của Taliban lên đến 1.6 tỉ Mỹ kim một năm tính đến thời điểm tháng 3 năm 2020.
Nó tương đương với khoảng một phần ba tổng ngân sách của chính phủ Afghanistan.
Khai thác mỏ
Theo cơ quan Địa chất Mỹ Khảo sát Afghanistan (US Geological Survey Afghanistan) cho biết có khoảng 1000 tỉ USD (US$1 trillion) khoáng sản đang nằm dưới lòng đất của đất nước này.
Taliban kiếm khoảng 464 triệu USD tiền lời trong việc khai thác và đóng thuế những công ty khai thác mỏ đồng, dầu hỏa, gas, cobalt, vàng, sắt, lithium và lapis lazuli.
“Taliban được tiền thẳng từ các hầm mỏ trong các vùng họ kiểm soát và một phần từ những vùng dưới sự kiểm soát bởi các lãnh chúa,” bản báo cáo cho biết.
Thuốc phiện
Thuộc phiện được dùng trong morphine, codeine và heroin, là một trong những nguồn lợi tức chính yếu của tổ chức Taliban.
Afghanistan cung cấp khoảng 84% tổng sản lượng thuốc phiện của thế giới, theo Bản Báo Cáo Ma Túy Toàn Cầu năm 2020 của Liên Hiệp Quốc (United Nation’s World Drug Report 2020).
Phần lớn lợi nhuận từ dịch vụ này chạy về ngân sách của Taliba. Taliban lấy 10% tiền thuế đối với các tất cả các đường dây sản xuất thuốc phiện.
Tống tiền (Extortion)
Tống tiền đóng góp thêm 160 triệu USD vào ngân sách của Taliban. Những tài xế trên các xa lộ phải đóng tiền đường (toll charge) và các chủ tiệm phải đóng thuế cho Taliban tại những vùng mà họ kiểm soát.
Các nông dân cũng phải đóng 10% cho mùa thu hoạch, cộng thêm 2.5% thuế tài sản (wealth tax), nhà phân tích chính sách kinh tế tại Trung Tâm Nghiên Cứu về Afghanistan (Centre for Afghanistan Studies), Hanif Sufizada, cho biết.
Rồi còn thêm thuế kỹ nghệ bao gồm truyền thông, viễn thông và các dự án phát triển.
Thuế nhập cảng
Taliban kiếm được hàng triệu đô la từ nền kinh tế của Afghanistan bằng cách đóng thuế hàng nhập cảng sau khi chiếm được các cửa khẩu dọc theo biên giới.
Chính phủ Afghanistan mất 2.7 tỉ đồng Afghanis (khoảng 33 triệu USD) vào tháng 7 năm nay sau khi Taliban chiếm được tám cửa khẩu dọc theo biên giới với các nước Pakistan, Iran, Turkmenistan và Tajikistan.
“Taliban chiếm các cửa khẩu quan trọng dọc theo biên giới đã làm giảm một nguồn lợi tức đáng kể của chính phủ Afghanistan và điều này gây thêm khó khăn cho nền kinh tế của đất nước này,” một báo cáo đặc biệt về Chương Trình Tái Thiết Afghanistan vào ngày 30 tháng 7 cho biết.
Quyên góp (Donations)
Một báo cáo mật của CIA vào năm 2008 ước lượng Taliban nhận được 106 triệu USD tiền quyên góp từ ngoại quốc đặc biệt từ các quốc gia vùng Vịnh.
Tuy nhiên bản báo cáo của BBC cho biết tổ chức này nhận được nguồn quyên góp từ các cá nhận có thể lên đến 500 triệu USD mỗi năm.
Taliban không phải chi nhiều cho vũ khí bởi vì Afghanistan được viện trợ tràn ngập vũ khí trong suốt cuộc chiến Soviet-Afghan kéo dài từ năm 1979 cho đến 1989, và nguồn vũ khí này vẫn còn sử dụng cho đến hôm nay.
Ngay cả việc điều hành tổ chức Taliban cũng không tốn kém nhiều, giám đốc Viện Nghiên cứu về Chính sách Đối ngoại Newline, ông Kamran Bokhari đã nói như thế với tờ Washington Post.
“Họ không sống trong các biệt thự. Họ không mặc quần áo đắt tiền. Chi phí lớn nhất của họ là trả tiền lương và huấn luyện,” ông Bokhari nói.